De betekenis van 'hij ging met de kippen op stok'
De uitdrukking 'hij ging met de kippen op stok' wordt in het Nederlands gebruikt om aan te geven dat iemand erg vroeg naar bed gaat. Het is een veelgebruikte uitdrukking die nog steeds herkenbaar is voor veel mensen, ondanks dat niet iedereen meer een directe link heeft met het boerenleven waar de uitdrukking zijn oorsprong vindt.
De oorsprong van de uitdrukking
Een boerentraditie
In vroeger tijden hielden mensen op boerderijen kippen voor eieren en vlees. Deze kippen gingen aan het einde van de dag vanzelf op stok, wat betekent dat ze naar hun slaapplek in het kippenhok gingen zodra het begon te schemeren. Omdat er toen nog geen kunstlicht was zoals tegenwoordig, hadden boeren en de dieren een natuurlijk slaapritme waarbij de zon leidend was.
Snel naar bed zonder kunstlicht
Mensen die werkten volgens het ritme van de dag en nacht, zoals boeren, gingen vaak tegelijk met de natuur naar bed. In dat opzicht betekende “met de kippen op stok gaan” dus letterlijk dat men vroeg in de avond naar bed ging, zoals de kippen dat deden. De uitdrukking werd al snel overgenomen als een manier om te zeggen dat iemand vroeg ging slapen.
Gebruik in de moderne taal
Wanneer gebruik je deze uitdrukking?
Vandaag de dag gebruiken we de uitdrukking nog steeds, vooral in informele gesprekken. Bijvoorbeeld wanneer iemand vertelt dat hij of zij erg moe was en al om negen uur op bed lag: ‘Ik ben maar met de kippen op stok gegaan.' Vaak is het bedoeld om op een grappige of luchtige manier aan te geven dat iemand vroeg is gaan slapen.
Niet altijd letterlijk bedoeld
Het gaat meestal niet om een letterlijke vergelijking met kippen, maar meer om het idee dat iemand vroeg op bed lag. Het is een typische volksuitdrukking die laat zien hoe levendig en beeldend taal kan zijn, zelfs als de letterlijke betekenis niet meer van toepassing is op het dagelijkse leven van de meeste mensen.
Andere verwante uitdrukkingen
Er zijn meer Nederlandse uitdrukkingen die met dieren of het boerenleven te maken hebben. Denk aan 'de koe bij de horens vatten' of 'de kip met de gouden eieren'. Deze uitdrukkingen laten zien hoe belangrijk het boerenleven was in de ontwikkeling van de Nederlandse taal en cultuur.
Waarom deze uitdrukking blijft bestaan
Hoewel de meeste mensen tegenwoordig niet meer op het platteland wonen of met dieren werken, houden uitdrukkingen als deze stand. Ze geven ons taal kleur en context, en maken het mogelijk om op een beeldende manier iets te vertellen. 'Met de kippen op stok gaan' is hier een mooi voorbeeld van: iedereen begrijpt de boodschap, zelfs zonder ooit een kippenhok van dichtbij gezien te hebben.
